Презентация "Кіріспе. Көру мүшесінің және көздің қосалқы аппаратының топографиялық анатомиясы.Көру мүшесінің қызметтері" – проект, доклад

Кіріспе. Көру мүшесінің және көздің қосалқы аппаратының топографиялық анатомиясы.Көру мүшесінің қызметтері

М.ғ.д., профессор З.А.Джуматаева

Офтальмология - көру мүшесінің қалыпты және патологиялық жағдайы, барлық патологиялық үрдістердің ( процестердің) нәтижесінде көру қызметтерінің төмендеуін, жоғалуын алдын- алу және емдеу. Осы тәртіптің ішіне нашар көрушілер, зағиптар және көруі бойынша мүгедектердің медициналық және әлеуметтік реабилитациясының мәселелері бойынша медициналы әлеуметтік сараптама сұрақтары да кіреді.

Көз сезу мүшелеріне жатады. Адам өмірінде, жалпы жан -жануарлар өмірінде көздің маңызы өте зор. Себебі қоршаған ортаның 90 пайызынан артығын осы көз арқылы сеземіз, көреміз. Көз тек көріп қоймай, ол адамның көңіл- күйін, жан -дүниесін, хал- жағдайын танытады. Себебі, көз бас миының шетке шығып тұрған бір бөлігі.

Абу Али Ибн Сина (Авиценна) «Канон врачебного искусства» (XI) атты еңбегінде көру мүшесінің анатомиясын, физиологиясын және көз ауруларын талқылап оны емдеу тәсілдерін ұсынған. Соның ішінде катарактаның экстракциясын өте ауыр және қауіпті ота екенін айтып кеткен. Офтальмологияның революциялық дамуы Гельмгольцтың ашқан жаңалығы болды (1821-1894) .

Қазақ ғылыми - зерттеу көз аурулары институты 1933 жылы құрылды. Ал, 1934 жылы Қазақ мемлекеттік медициналық институттың көз аурулары кафедрасы құрылды, оны 35 жыл бойы профессор В.П.Рощин (1934-1969 жж.) басқарды.

Көру мүшесі жұп мүше. Ол төрт бөліктен тұрады:

Шеткі бөлік немесе қабылдаушы бөліктен - көз алмасы және оның қосалқы бөліктері. Өткізу жолдарынан - ганглиозды клеткалардың аксондарынан тұратын көру нерві, хиазма, көру тракті. Қыртыс асты орталықтарынан - сыртқы имек дене, көру сәулеге немесе Грациоле сәулелік буда. Жоғарғы көру орталығынан - мыйдың шүйде бөлігі.

Сагиттальді диаметрі 24мм жаңа туылған нәрестелерде 16мм -салмағы 7-8г. -көлемі – 6,5мм

Көз алмасының өлшемдері:

Қабақтардың анатомиясы

Қабақтар жылжымалы жапқыштар тәрізді көз алмасының алдыңғы бетін жауып тұрады да оны сыртқы зиянды әсерлерден қорғайды. Қабақтардың шеттерінің сыртқы және ішкі ұштары бір-бірімен бірігіп, миндальдің дәні тәрізді көздің саңлауын құрайды.

Қабақтың алдынғы қырында 2-3 қатар болып кірпіктер өседі. Жоғарғы қабақ шеміршегінің жоғарғы шаралық шетіне қабақты көтеретін бұлшықет бірігеді.

Тері астында көздің айналма бұлшықеті жайғасқан. Оны шаралық және қабақтық екі бөлікке ажыратады. Көздің айналма бөлшеқетінің қабақтық бөліктерінің артында тығыз дәнекер тканьді пластинкалар-қабақтардың шемішектері бар. Шемішекте қырыны перпендикуляр орналасқан майлы зат шағаратын бездер (Мейбомий) бар.

Дәнекер қабық

Дәнекер қабық, шырышты қабық (конъюнктива) қабақтардың артқы беттері мен көз алмасының алдынғы жақ бетін қасаң қабыққа дейін жауып тұрған жұқа эпителилі қабық. Қабықтық дәнекер қабық шеміршекке тығыз жабысқан. Нәзік дәнекер қабықтың эписклерамен бос байланысқан көз алмасының алдыңғы сегментің жауып тұрған жері сезгіш жапқш эпителий жұмысын атқарады.

Дәнекер қабықтың осы бөлегінің көп қатарлы жалпақ эпителиі шек қарасыз қасаң қабыққа өтеді. Дәнекер қабық маңызды физиологиялық қызмет атқарады: көзге түскен бөгде заттарды сезеді де жас шығаруды үдете түседі, қабақ қағу да жиілейді де нәтежесінде бөгде зат дәнекер қабық қуысынан шығарылады.

Жас мүшелеренің анатомиясы

Анатомо-топографиялық орналасуы мен атқаратын қызметіне байланысты жас мүшелері, жас сүйықтығын өндіретін және оны ағызып алып кететін аппараттарға бөлінеді. Жас сүйықтығын шығаратын аппаратқа жас безі мен күмбездік дәнекер қабық тканінде шашыранқы орналасқан қосымша безішелер жатады.

Жас тесіктері өзекшелерге айналады Өзекшелер жас қалташасымен жалғасады. Жас қалташасы жас – мұрын өзегіне ашылады.

Көзді қозғалтқыш бұлшықеттер

Көздің сыртқы бұлшеқеттері көз алмасының барлық бағытта жақсы қозғалуын қантамасыз етеді. Көзді қозғайтын бұлшықеттерге төрт түзу: жоғарғы, төменғі, сыртқы, ішкі және екі қиғаш: жоғарғы, төменгі бұлшықеттері жатады.

Орбитаның төрт қабырғасы:

Сыртқы Ішкі Төменгі Жоғарғы Орбитаның тесіктері: Foramen rotundum Fissura orbitalis inferior Fissura orbitalis superior

Жоғарғы көздік саңылаудан өтеді: - n.ophtalmicus - n.oculomotorius -n.trochlearis -n.abducens -v.ophtalmica superior

Қасаң қабық гистологиялық 5 қабаттан тұрады:

1. Алдынғы эпителий 2. Алдынғы шекаралық мембрана немесе Боумен табақшасы (пластинкасы) 3.Меншікті заты немесе строма 4.Артқы шекаралық мембрана немесе Десцемет табақшасы 5. Артқы эпителий ( эндотелий)

Ақ қабық: Эписклера Өзіндік меншікті заты Қоңыр түсті табақша (пластинка) Тамырлы қабық: Нұрлы қабыққа, цилиарлы денеге және меншікті тамырлы ( хориоидея) қабыққа бөлінеді.

Нұрлы қабықтың қызметі: Диафрагмалық Көз іші сұйықтығының циркуляциясына қатысады. Цилиарлы (бүршікті) дененің қызметі: көз іші сұйықтығын бөліп шығару аккомодация Хориоидея физиологиялық көру актіне қатысып, тор қабықта жүретін фотохимиялық процесстерді қамтамасыз ететін энергетикалық база болып саналады.

Тор қабық екі бөлігі: -көретін бөлігі -көрмейтін бөлігі Тор қабықтан көру нервісінің шығатын жері көру нервісінің басталатын жері оның дискісі атанады№ Тор қабықтын ең манызды және өте жүқа (0,1 мм) жері сары дақ және оның орталық шүқыршасы (0,05-0,1 мм)

Гистологиялық 10 қабаттан тұрады: 1-ші :пигментті эпителий 2-ші: сауытша және таяқша 3-ші: сыртқы глиальді шекаралық мембрана 4-ші: сыртқы дәнді қабат 5-ші: сыртқы тор қабат 6-ші: ішкі дәнді қабат 7-ші: ішкі тор қабат 8-ші: ганглионарлы қабат 9-ші: нервтік талшықтар қабаты 10-ші: ішкі шекаралық мембрана

Көздің ішкі құрылымдары

Алдыңғы камера – бұл алдыңғы қабырғасын қасаң қабық, артқы қабырғасың нұрлы қабық, қарашық түсында бұршақтың алдынғы капсуласы құраған кеңістік. Артқы камера – бұл алдынан нұрлы қабықтың артқы бетімен және кірпікті денемен, бұршақтың алдынғы капсуласының қарашық маңынан өзге тұсымен, ал артынан бұршақтың артқы капсуласымен, шыны тәрізді дене мембранасымен шектелген қуыс-кенестік.

Бұршақ - ең маңызды оптикалық ортасы, оның екі жағы дөнес, мөлдір, тығыз- майысқақ-серпімді, тамырсыз дене. Шыны тәрізді дене – көздің оптикалық ортасының бір бөлегі, бұршақтың артында орналасқан. Шыны тәріз дене көз алмасының ішіндегі заттардың ,65% құрайды. Шыны тәріз дене қоршаған көздің бөлектеріне бір неше жерде бірігеді. Шыны тәріз дене мөлдір, түссіз, шар тәрізді, іркілдек, серпімді және онда қаң тамырлар мен нервтер жоқ.

Көру қызметтері

Адамнің көру анализаторі жарықтық тітіркенуді қабылдау мен анализ жасауға арналған күрделі нервті- рецепторлық жүйе болады. Көрудің бес қызметі бар:

Көру жітілігі Түсті ажырату Перифериялык көру Жарыкты сезу және стерияскопиялық (бинокулярлы) көру

Барлық көру қызметтерінің негізі көздің жарықты сезуі болады 1. Күндіз көру (фотопиялық) 2. Ымыртта көру (мезопиялық) 3. Түнде көру (скотопиялық)

Орталық көру

Көз қаншама уақ бөлшектерді қабылдай алса, оның көру қырағылығы – жітілігі (visus) де соншама екі нүктені көздің жеке-жеке қабылдап айқын көруін көздің көру жітілігі деп атайды.

Орталық шұқыршадан 10 градус қашықтықта көру жітілігі 0,2-ге тең болады және де одан шеткерілеген сайын төмендей түседі. Сондықтан жалпы көру жітілігі демей орталық көру жітілігі деп айтқанымыз дұрыс болады. Орталық көру жітілігі өмірдің әртүрлі кезендерінде өзгеріп тұрады. Жаңа тұған бобектерде ол өте төмен дәрежеде болады. Төрт айлық шақта көру жітілігі 0,01ден аздау, бір жасқа келгенде 0,1-0,3 ке жетеді. Көру жітілігі 5-15 жасқа келгенде қалыпты болады.

Шеткі көру

Көру кеңістігі Қозғалмай тұрған көздің бір уақытта бірден көрген кеңістігін көру кеністігі деп атайды. Көру кеңістіктің жағдайы кеңістіктен хабардар болуды қантамасыз етеді және мамандыққа таңдап алуда, әскери адамдарды куәнландыруды, жұмысқа қабілеттілігін тексеру экспертизінде, ғылыми зерттеулерінде көру анализаторының қызметіне сипаттама бере алады.

Көру кеңістігінің өзгерулері көптеген көз ауруларының алғашқы және көбіне бірден бір белгісі болады. Әдетте әрбір көздің көру кеністігі бөлек зерттеледі. Тексеру әдістері – кампиметрия мен периметрия.

Жарықты сезу Көздің әртүрлі ашықтықтағы жарықтарды қабылдау қабілетін жарықты сезу деп атайды. Жарықты сезу көру анализаторының ең ескі қызметі. Ол тор қабықтың таяқшаларымен жүзеге асырылады және ымырт пен түнгі көруді қамтамасыз етеді.

Көздің жарық сезгіштігі абсолютті жарық сезу түрінді байқалады. Жарықты сезуді зерттеу практикалық офтальмологияда зор мыңызға ие болады. Жарықты сезу көру анализаторының функциялық жағдайын қамтып көрсетеді, нашар жарықтану жағдайына бейімделу мүмкіндігін сипаттайды, оның бұзылуы көздің көптеген ауруларының ең алғашқы белгісі болады.

Бинокулярлы көру

Бинокулярлы көру дегеніміз екі көзбен көру, бірақ көргкн затымыз бір көзбен көргендей біреу болып көрінеді. Бинокулярлы көрудің ең жоғарғы дәрежесі терең рельефті, кеңістікті, стереоскоптық көру болады. Бинокулярлы көру өте күрделі физиологиялық қызмет, көру анализаторының эволюциялық дамуының ең жоғарғы кезеңі болады

Қабақтардың терісінің аурулары: дерматиттер, дерматоздар, дистрофиялар , дегенерациялар, атрофиялар, гипертрофиялар, гипер -, гипо -, депигментациялар. Қабақтардың қырларының аурулары: Цейс және Молль бездерінің аурулары, блефариттер (инфекционды -аллергиялық , зат алмасу), теріскен , кірпіктердің және қастың аурулары, қабақтардың орналасуының бұзылыстары: қабақтардың ішке және сыртқа айналуы. Шеміршектің аурулары: тарзит, мейбомит ,халязион, дегенеративті өзгерістер. Нервтік- бұлшық еттік аппараттың аурулары : спазм ,парлич (сал). Қабақтардың даму аурулары: криптофтальм, эпикантус, микроблефарон , колобома , блефарофимоз , блефарохалазис .

Қабақ аурулары

Блефариттің түрлері:

Жәй блефарит Қабыршақты блефарит Жаралы блефарит

Емдеу принциптері:

Міндетті түрде этиологиялық факторды анықтап оны жою керек Қабақтың қырларын антисептик ерітінділерімен өндеу керек Қабақ қырларына мазь жағу керек Қабақты уқалау (массаж) физиотерапия

Теріскен дегеніміз кірпіктердің түп қалташаларының немесе май бездерінің жедел ірінді қабынуы.

Халазион - мейбомий безін қоршаған шеміршектің созылмалы пролифетивті қабынуы.

Конъюнктиваның аурулары 3 топқа бөлінеді

Қабыну (конъюнктивит) Дистрофиялар Жаңа түзілімдер

Бактериальді: стафилококктық, пневмококктық, жедел эпидемиялық, ангулярлы (Моракс- Аксенфельд бактериясымен шақырылған), стрептококктық , гонобленнореялық, дифтериялық, хламийдиялық.

Вирусты конъюнктивиттер:

Аденофарингоконъюнктивалді қызба Эпидемиялық фолликулярлы кератоконъюнктивит Ұшықтық (герпестік) Трахоматозды Қызылша Басқа вирустармен шақырылған

Аллергиялық конъюнктивиттер:

Фолликулярлы Туберкулезді - аллергиялық Көктемгі катар

Көзге таңғыш тағуға болмайды Инфекцияның ары қарай дамуына жол бермеу үшін жеке гигиена ережелерін сақтау керек Конъюнктивалды қуысқа антисептик ерітінділерін тамызу керек Конъюнкивалды қуысқа оны шақыру агентіне қарай дәрі- дәрмектерді тамызу

Емдеу принциптері

Антибактериалды препараттар

Офтаквикс Вигамокс Тобрекс (тобрадекс) Макситрол (максидекс) Ципромед Флоксал Сульфацил-натрий ерітіндісі 0,25% левомицетин ерітіндісі

Вирусқа қарсы препараттар:

Интерферон полудан Вирган гель Офтальмоферон Офтан ИДУ

Көз шарасының тромбофлебиті

- бұл көз шарасындағы веналардың жедел қабынуы. Клиникалық суреті - экзофтальм, көз алмасының қимылының шектелуі, қабақтардың және конъюнктиваның ісінуі, көз түбінде көру нерві дискінің іркілісі және тор қабыққа қан құйылуы, дене қызуының көтерілуі, әлсіздік, бас ауыру.

Көз шарасының абсцесcі

- бұл көз шарасының шектелген қабынуы. Көз шарасының абсцесстері субпериосталді және орбиталді болып бөлінеді. Бұл ауру жедел басталады. Абсцессте инфильтрат біртіндеп сіңуі және өздігінен ірің жарықтық жол ашып шығуы мүмкін немесе іріңді ошақ ашылып орбита клетчаткасының жайылған іріңді қабынуы – орбитаның флегмонасына әкеледі.

Көз шарасының флегмонасы

- бұл шіру белгілерімен жүретін көз шарасының диффузды іріңді қабынуы. Жедел басталады, 1-2 күн, кейде бірнеше сағаттардың ішінде. -

Емі ауруханада (отоларинголог және стоматологпен бірге) жүргізіледі

Патогенез и клиническая картина течения воспалительных заболеваний лица и шеи тесно связаны с анатомо-топографическими особенностями этих областей. Быстрое распространение гнойного экссудата обусловлено такими анатомическими особенностями тканей челюстно-лицевой области, как наличие большого количества жировой клетчатки, связанных друг с другом клетчаточных пространств. Гнойный экссудат распространяется также вдоль кровеносных сосудов, которые обильно пронизывают ткани челюстно-лицевой области и шеи.

Распространение инфекции посредством вен лица может быть особенно опасным. Угловая вена является коллектором для вен век, надглазничных, наружных носовых. Воспалительные процессы в этой области, а также тромбофлебит лицевой вены представляют серьезную опасность для распространения инфекции в полость черепа через венозные анастомозы с глазными венами, впадающими в кавернозный синус. В возникновении и распространении воспалительных заболеваний тканей челюстно-лицевой области большое значение имеет лимфатическая система.

Чаще изменения в глазу вызывают такие заболевания зубов и челюстей, как каpиес, пеpиодонтиты, абсцессы, пеpиоститы, остеомиелиты, пиоppея, гpанулемы. Зубные гpанулемы pаздpажают не только концевые окончания V-го неpва, но и симпатического, что вместе дает патологический pефлекс на глаз.

Появление мельканий, темных пятен, светлых пятен, звездочек, полосок или тумана пеpед глазами, снижение зpения pазличной пpодолжительности и интенсивности в некотоpых случаях можно объяснить pефлектоpными сосудистыми pеакциями, исходящими из зубных очагов. О зависимости поpажения глаза от поpажения зубов говоpят и такие пpимеpы: пpи вскpытии пульпы отмечается покpаснение соответствующей половины лица и слезотечение. Ноpмальное пpоpезывание зубов может явиться пpичиной блефаpоспазма, гиперемии конъюнктивы. Отек мягких тканей подглазничной области бывает при пульпитах, остром одонтогенном остеомиелите верхней челюсти. Отмечен паpалич аккомодации одонтогенного пpоисхождения. Много болезней глаза остается невыясненной этиологии. Это относится особенно к сосудистому тpакту глаза, а также к заболеваниям зpительного неpва. Здесь пpичиной могут явиться болезни зубов.

Как это происходит?

Пеpедача инфекции с зуба на глаз может пpоисходить путем пpямого pаспpостpанения от зубов веpхней челюсти. Костный покpов, отделяющий дно оpбиты от гаймоpовой полости и от луночек 2-го пpемоляpа, 1-го и 2-го моляpа очень тонкий и поpистый, что облегчает пеpенос инфекции. Иногда слизистая оболочка челюстной пазухи лежит непосpедственно на веpхушках коpней. Вдающиеся в пазуху луночки имеют отвеpстия, чеpез котоpые надкостница коpня пpиходит в сопpикосновение со слизистой оболочкой пазухи — это тоже благопpиятный момент для пеpедачи болезни коpня зуба на слизистую оболочку пазухи.

Флегмона подглазничного пространства охватывает область латеральнее крыльев носа и ниже глазницы и бывает вызвана распространением инфекции с поражённого зуба верхней челюсти (обычно зуба, расположенного кпереди от первого моляра). Особенно опасно распространение флегмоны на веко или глазницу, так как из-за отсутствия клапанов в глазных венах инфекция может перейти на головной мозг. Тромбоз пещеристого синуса — тяжёлое осложнение подглазничной флегмоны, развивается в результате распространения инфекции через угловую вену на мозг.

У детей pаннего гpудного возpаста наиболее частой пpичиной флегмоны оpбиты является воспаление веpхней челюсти остеомиелитического пpоисхождения, при котором появляется припухлость, распространяющаяся на окружающие ткани. Глазная щель закрывается, появляется хемоз конъюнктивы, за счет отека и инфильтрации мягких тканей орбиты возможен экзофтальм. При локализации процесса в лобном отростке верхней челюсти, формирование поднакостничного гнойника происходит на боковой поверхности носа с открыванием свищей у внутреннего угла глаза. При локализации процесса в скуловом отростке верхней челюсти экссудат распространяется на скуловую кость и прорыв гноя происходит по нижнеглазничному краю, ближе к наружному углу глаза. После гематогенного остеомиелита верхней челюсти, как правило, образуются дефекты нижнеглазничного края с рубцовым выворотом век.

Флегмона глазницы

Заболевание обычно одностороннее, начинается остро. Жалобы на слабость, тошноту, рвоту, головную боль, сильную пульсирующую боль за глазом, усиливающуюся при пальпации век и движениях глаза, двоение. Температура тела резко повышена, в анализе крови — лейкоцитоз, увеличенная СОЭ. В течение нескольких часов развивается резкий отек и гиперемия век, хемоз конъюнктивы глазного яблока, экзофтальм с частичным или полным ограничением подвижности глаза, зрение резко снижается. Диагноз устанавливают на основании анамнестических данных о предшествующих воспалительных заболеваниях, характерной клинической картины (бурное развитие экзофтальма воспалительной природы, плотный отек век, раскрывающихся со значительным усилием; выраженные явления обшей интоксикации),

наружного осмотра с применением векоподъемника, пальпации, исследования зрительных функций, УЗИ, рентгенографии, МРТ орбиты, придаточных пазух носа, пантограммы челюстей, общеклинического анализа крови. Необходима срочная консультация отоларинголога и стоматолога.

Плотный воспалительный отек орбитальной клетчатки может привести к сдавлению нервов, обеспечивающих трофику роговицы и к появлению ее изъязвления; возможен неврит зрительного нерва и тромбоз вен сетчатки, а также гнойный эндофтальмит и панофтальмит с исходом в атрофию глазного яблока. Тяжелым осложнением является двусторонний тромбоз пещеристых пазух, абсцесс мозга или сепсис.

Лечение следует начинать в течение первых часов заболевания. Назначают большие дозы антибиотиков внутрь, внутривенно или внутримышечно — кефзол, гентамицин, аугментин, сумамед. Показано немедленное вскрытие и дренирование придаточных пазух носа или абсцесса челюсти, при отсутствии эффекта может понадобиться вскрытие и дренирование абсцессов орбиты. Прогноз в начальных стадиях и при своевременном лечении благоприятный. В поздних стадиях возможны септические осложнения с летальным исходом или снижение зрения вследствие атрофии зрительного нерва, бельма роговицы или субатрофии глазного яблока.